BAB 4 : KEKAYAAN SARAWAK MENDORONG PENJAJAHAN KELUARGA BROOKE

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan
1 Sarawak adalah di bawah penguasaan Sultan Brunei.
2 Namun Sultan Brunei melantik pembesar tempatan mentadbir Sarawak.
3 Setiap daerah ditadbir Ketua Tempatan Melayu dan Bajau yang bertanggungjawab melaksanakan arahan dan memungut cukai.
4 Ketua Tempatan digelar Menteri Darat, Temenggung, atau Orang Kaya.
5 Datu Patinggi Ali pemerintah Sarawak pada tahun 1820-an.
6 Sarawak kaya dengan antimoni dan emas.
7 Oleh itu, Sultan Brunei mengukuhkan kuasanya dengan melantik Pangeran Indera Mahkota untuk mengambil alih kuasa di Sarawak.
8 Orang Bidayuh dan orang Melayu menentang kerana:
(i) Mengambil alih kuasa pentadbiran, pedagangan antimoni dan emas daripada pembesar Melayu.
(ii) Orang Bidayuh dikenakan cukai yang tinggi dan mereka dijadikan buruh paksa.
9 Penentangan bertujuan membebaskan Sarawak daripada pemerintahan Brooke.
10 Penentangan pada tahun 1837 di Sarawak diketuai oleh Datu Patinggi Ali.
11 Pengeran Raja Muda Hashim dihantar untuk mengembalikan keamanan.
12 Beliau gagal lalu meminta bantuan James Brooke dan berjanji akan melantiknya sebagai Gabenor.
13 1840 -James Brooke berjaya menamatkan pemberontakan.
14 1841 -James Brooke diberi kuasa menjadi Gabenor dan Raja Sarawak. '
15 1842 - Perjanjian dengan Sultan Brunei telah mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Sarawak dan menguasai Tanjung Datu hingga ke Sungai Samarahan.



4.2) Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa

1905 - Charles Brooke membeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal.
1883 - Sultan Brunei menyerahkan Sungai Trusan dengan bayaran 4 500 dolar setahun.
1861 - Sultan Mu'mein menyerahkan Sungai Rajang dengan bayaran 4 500 dolar setahun.
1853-Sultan Abdul Mu'mein menyerahkan wilayah antara Samarahan dan Rajang dengan bayaran 1 500 dolar setahun.

Keluarga Brooke Memantapkan Pentadbiran
1 Sistem pemerintahan beraja:
(i) Diketuai oleh keluarga Brooke iaitu James, Charles dan Charles Vyner Brooke.
(ii) Melibatkan pembesar tempatan dalam pentadbiran untuk mendapatkan sokongan dan menasihati dalam hal undang-undang dan adat tempatan.

2 Majlis Tertinggi:
(i) Dianggotai oleh Raja Sarawak, Residen Bahagian Pertama, dan empat Datu Melayu.
(ii) Meluluskan undang-undang dan menasihati Brooke.

3 Majlis Negeri:
Memberi peluang kepada pemimpin bumiputera menyuarakan pendapat dan bertukar-tukar fikiran dan terlibat dalam pentadbiran.

4 Majlis Bahagian:
(i) Dibahagikan kepada 5 bahagian.
(ii) Diketuai oleh Residen, dibantu oleh Penolong Residen, Penolong Pegawai Daerah, Pegawai Anak Negeri, dan ketua kampung.
(iii) Bidang tugas Majlis Bahagian ialah menasihati Residen, mengetuai ekspedisi tentera, menjaga keamanan, dan mengutip cukai.

5 Perlembagaan Sarawak 1941:
(i) Bertujuan memberi kuasa pemerintahan kepada rakyat.
(ii) Menyerahkan kuasa mutlak kepada Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri.
(iii) Majlis Negeri diberi kuasa meluluskan undang-undang dan menguruskan kewangan.
(iv) Tidak dapat dilaksanakan kerana serangan Jepun.

4.4 Perubahan Ekonomi di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke
1 Hasil hutan:
Sarang burung, damar, kayu balak, kapur barus, rotan, dan getah jelutung.
2 Tanaman tradisional:
(i) Sagu diusahakan oleh kaum Melanau di Oya, Mukah, dan Bintulu.
(ii) Lada hitam diusahakan oleh penduduk Cina di Bahagian Pertama dan Bahagian Kedua.
(iii) Kelapa ditanam oleh orang Melayu di Bahagian Pertama dan Bahagian Kedua.

3 Tanaman baru:
(i) Getah di Sarikei dan Kuching.
(ii) Tembakau di Lundu.
(iii) Balak di Sungai Rajang.

4 Perlombongan:
(i) Antimoni dan emas di Bau
diusahakan oleh Syarikat Borneo.
(ii) Minyak di Mid diusahakan oleh The Anglo-Saxon Oil Company.

4.51 Perubahan Sosial di bawah Pentadbiran Keluarga Brooke
1 Brooke mengamalkan dasar pecah dan perintah:
(i) Orang Melayu - pentadbiran
(ii) Orang Iban - ketenteraan
(iii) Orang Cina - perdagangan, perlombongan, dan pertanian.
2 Penubuhan bandar seperti Kuching, Miri, Bintulu, dan Sibu.
3 Sistem pengangkutan seperti:
(i) Jalan raya di Kuching dan Miri.
(ii) Landasan kereta api antara Kuching ke Ban dibina pada tahun 1917 tetapi ditutup kerana kemelesetan ekonomi.
(iii) Jalan air ialah perhubungan utama di Sarawak. Syarikat perkapalan di Sarawak seperti Singapore and Sarawak Steamship Company.
(iv) Jalan udara menghubungkan Kuching dengan Singapura.
4 Perhubungan seperti perkhidmatan pos, telefon, dan telegraf terhad di Kuching.
5 Kemudahan kesihatan seperti hospital dan klinik di Kuching dan Sibu.
6 Pendidikan orang Melayu setakat sekolah rendah dan ketinggalan.
7 Sekolah lnggeris diuruskan oleh mubaligh Kristian. Sekolah Cina menggunakan buku, sukatan, dan guru dari China.
8 Jabatan Pendidikan ditubuhkan untuk mengawal perkembangan pendidikan.
9 Guru mendapat latihan di MPSI dan Maktab Perguruan Kent.

LINK TAMBAHAN
James Brooke
Charles Brooke
Sejarah Sarawak